فرز کارباید

فرز کارباید دندانپزشکی

در عرصه دندانپزشکی مدرن، فرزهای دندانپزشکی نقش محوری در پروسیجرهای ترمیمی، جراحی و پروتزی ایفا می‌کنند. فرز کارباید دندانپزشکی (Carbide Bur) یکی از پرکاربردترین این ابزارهاست که به عنوان مته الماسی یا برش‌دهنده کاربایدی شناخته می‌شود. این فرزهای کوچک با تیغه‌های کارباید تنگستن، برای برش، تراش و شکل‌دهی به enamel، dentin و حتی استخوان فک طراحی شده‌اند. فرز کارباید با سرعت بالا (تا ۴۰۰,۰۰۰ دور در دقیقه) کار می‌کند و دقت بالایی در آماده‌سازی حفره‌ها فراهم می‌آورد.

فرز کارباید دندانپزشکی چیست و چرا در درمان‌ها ضروری است؟

فرز کارباید ابزاری استوانه‌ای یا مخروطی‌شکل با شفت فلزی و سر برنده از جنس کارباید تنگستن، که از دهه ۱۹۵۰ میلادی در دندانپزشکی رواج یافت. برخلاف فرزهای توربینی که برای مواد سخت مناسب‌اند، فرزهای کارباید برای برش بافت‌های نرم‌تر مانند dentin و enamel ایده‌آل هستند و حرارت کمتری تولید می‌کنند. در دندانپزشکی، این ابزار های دندان برای آماده‌سازی حفره‌های ترمیمی، برداشتن پوسیدگی و تنظیم پروتزها استفاده می‌شود. طبق گزارش‌های انجمن دندانپزشکی اروپا (ESE)، استفاده از فرزهای کارباید می‌تواند زمان آماده‌سازی را تا ۲۵ درصد کاهش دهد و حفظ ساختار سالم دندان را افزایش دهد.

انواع فرزهای کارباید دندانپزشکی

فرزهای کارباید بر اساس شکل، اندازه و نوع شفت دسته‌بندی می‌شوند. انتخاب نوع مناسب به موقعیت دندان و نوع درمان بستگی دارد. رایج‌ترین انواع عبارتند از:
فرز استوانه‌ای (Cylindrical Bur): با سر صاف و دیواره‌های موازی (مانند #۵۶ یا #۸)، برای برداشتن پوسیدگی در سطوح اکلوزال مناسب است. ایده‌آل برای حفره‌های کلاس I.
فرز مخروطی (Tapered Bur): سر مخروطی با نوک تیز (مانند #۷۰۳)، برای دسترسی به نواحی پروگزیمال و آماده‌سازی cavity walls. در ترمیم‌های کلاس II و III کاربرد دارد.
فرز فیشور (Fissure Bur): باریک و عمیق (مانند #۵۵۶)، برای پاکسازی شیارهای اکلوزال و جلوگیری از پوسیدگی‌های اولیه. مدل‌های cross-cut برای برش سریع‌تر.
فرز گرد (Round Bur): کروی‌شکل (مانند #۱/۲ یا #۴)، برای undercut و دسترسی به زیر لثه. مناسب برای جراحی‌های استخراج و اندودنتیک.
فرز جراحی (Surgical Bur): با تیغه‌های درشت‌تر و شفت بلند (HP)، برای برش استخوان فک در ایمپلنت. مدل‌های استریل‌پک برای جراحی‌های استریل.

ویژگی‌های فنی فرزهای کارباید
فرزهای کارباید از کارباید تنگستن (WC) با بایندر کبالت ساخته می‌شوند که سختی ۸۹ راکول A و مقاومت حرارتی تا ۶۰۰ درجه سلسیوس را ارائه می‌دهد. شفت از استیل ضدزنگ و سر با روکش فلوت (flute) برای تخلیه تراشه‌ها. ویژگی‌های کلیدی شامل:
تعداد تیغه‌ها: ۶-۳۰ flute برای برش نرم یا سریع.
شکل فیبری: cross-cut برای کاهش گیر کردن، plain برای دقت بالا.
سرعت سازگار: FG برای توربین‌های هوا، RA برای موتورهای کند.
این مشخصات، فرز را به ابزاری بادوام و ایمن تبدیل می‌کند. مدل‌های حرفه‌ای عمر ۲۰-۵۰ پروسیجر دارند و در مقایسه با فرزهای ارزان، ویبراسیون کمتری تولید می‌کنند.

کاربردهای فرز کارباید در دندانپزشکی

فرزهای کارباید در پروسیجرهای متنوعی به کار می‌روند:
برداشتن enamel پوسیده و ایجاد bevel برای ترمیم‌های کامپوزیت.
دسترسی به پالپ و شکل‌دهی کانال‌های ریشه.
تراشیدن استخوان cortical برای قرارگیری fixture.
تنظیم occlusal surfaces و polish کراون‌ها.

نحوه استفاده صحیح از فرز کارباید

برای نتایج بهینه، مراحل زیر را رعایت کنید:
آماده‌سازی: توربین را با سرعت ۲۰۰,۰۰۰-۳۰۰,۰۰۰ rpm تنظیم کنید و ایزوله (رابردم) اعمال نمایید.
ورود: با زاویه ۵-۱۰ درجه و فشار سبک (pencil grip) وارد بافت شوید.
برش: حرکت‌های کوتاه و متناوب (pecking) برای تخلیه تراشه
کنترل: پس از برش، با اکسپلورر بررسی کنید و rinse نمایید.

نگهداری و استریلیزاسیون فرز کارباید

نگهداری نادرست تیغه‌ها را کند می‌کند. توصیه‌ها:
تمیزکاری: پس از هر استفاده، با برس و اولتراسونیک تمیز کنید.
استریلیزاسیون: اتوکلاو در ۱۳۴ درجه سلسیوس به مدت ۳ دقیقه؛ از شیمیایی اجتناب کنید.
ذخیره‌سازی: در کیس‌های ضد رطوبت و دور از ضربه.
تعویض: پس از ۳۰-۵۰ استفاده یا علائم کندی.

مزایا، چالش‌ها و نکات ایمنی

مزایای فرز کارباید شامل برش سریع، حرارت کم و هزینه پایین است. چالش‌هایی مانند شکست تیغه در سرعت بالا وجود دارد که با مدل‌های باکیفیت حل می‌شود. نکات ایمنی:
همیشه از عینک، ماسک و گارد صورت استفاده کنید.
سرعت را بر اساس نوع بافت تنظیم کنید تا پالپ آسیب نبیند.
فرزهای آسیب‌دیده را فوراً دور بیندازید.