رابردم

رابردم دندانپزشکی

در حوزه دندانپزشکی ترمیمی و اندودانتیکس، حفظ محیط استریل و ایزوله‌شده حفره دهان، عامل تعیین‌کننده در کیفیت درمان‌هاست. رابردم دندانپزشکی (Rubber Dam) یکی از ابزارهای پایه‌ای و انقلابی است که به عنوان سد لاستیکی شناخته می‌شود. این سیستم شامل ورقه لاستیکی نازک، فریم نگهدارنده و کلیپ‌های فلزی است که دندان هدف را از بزاق، خون و آلودگی‌های دهانی ایزوله می‌کند. رابردم نه تنها دقت پروسیجرها را افزایش می‌دهد، بلکه خطر عفونت و شکست ترمیم را به حداقل می‌رساند. در سایت رازدنت، دسته‌بندی ست رابردم با کیت‌های کامل و مدل‌های متنوع، گزینه‌ای حرفه‌ای برای کلینیک‌های دندانپزشکی است.

رابردم دندانپزشکی چیست؟

رابردم سیستمی است که از سال ۱۸۶۴ توسط سانیول سوان معرفی شد و امروزه استاندارد طلایی ایزولاسیون در دندانپزشکی محسوب می‌شود. ورقه لاتکس یا نیتریل (ضخامت ۰.۲-۰.۳ میلی‌متر) روی فریم فلزی یا پلاستیکی کشیده می‌شود و با کلیپ‌های بالدار یا بدون بال، دندان را محصور می‌کند. این ابزار دندانپزشکی بزاق را تا ۹۹ درصد مسدود می‌کند و دسترسی به دندان را برای ابزارها فراهم می‌سازد. طبق دستورالعمل‌های انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA)، استفاده از رابردم در ترمیم‌های کلاس II و اندودنتیک، نرخ موفقیت را تا ۵۰ درصد افزایش می‌دهد، زیرا microleakage و آلودگی باکتریایی را کاهش می‌دهد. در ایران، با افزایش آگاهی از بهداشت دهان، تقاضا برای کیت‌های رابردم رو به رشد است.

انواع رابردم‌های دندانپزشکی

رابردم‌ها بر اساس جنس، اندازه و لوازم جانبی دسته‌بندی می‌شوند. انتخاب نوع مناسب به حساسیت بیمار و نوع درمان بستگی دارد. رایج‌ترین انواع عبارتند از:
رابردم لاتکس (Latex Rubber Dam): ورقه‌های سنتی با الاستیسیته بالا، برای پروسیجرهای روتین مانند ترمیم کامپوزیت مناسب است. اندازه استاندارد ۶x۶ اینچ، در رنگ‌های آبی یا سبز موجود است.
رابردم نیتریل (Nitrile Rubber Dam): غیرآلرژیک و مقاوم‌تر در برابر پاره‌شدن، ایده‌آل برای بیماران حساس به لاتکس (حدود ۱-۶ درصد جمعیت). مدل‌های نازک‌تر (۰.۱۵ میلی‌متر) برای دسترسی آسان‌تر به دندان‌های posterior.
رابردم فریم فلزی (Metal Frame Dam): فریم U-shape از استیل ضدزنگ، برای ثبات بالا در جراحی‌های طولانی. مناسب برای اندودنتیک و ترمیم‌های عمیق.
رابردم فریم پلاستیکی (Plastic Frame Dam): سبک و یک‌بارمصرف، برای پروسیجرهای کوتاه مانند scaling. مدل‌های قابل تنظیم مانند Nyadent، انعطاف‌پذیری بالایی ارائه می‌دهند.
کیت‌های کامل رابردم (Rubber Dam Kit): شامل ورقه، کلیپ، فورسپس و پانچ، برای مبتدیان. در سایت رازدنت، کیت‌های آماده با ۳۶ ورقه فیلترشده‌اند.

مواد ساخت و ویژگی‌های فنی رابردم‌ها

رابردم‌های باکیفیت از لاتکس طبیعی یا سنتتیک نیتریل ساخته می‌شوند که مقاومت در برابر پارگی (تا ۲۰۰ درصد کشش) و استریلیزاسیون را تضمین می‌کند. فریم‌ها از استیل ۳۰۴ یا پلی‌پروپیلن، و کلیپ‌ها از برنج با روکش طلا برای جلوگیری از زنگ‌زدگی. ویژگی‌های کلیدی عبارتند از:
ضخامت متنوع: متوسط برای دوام، نازک برای دقت.
رنگ و شفافیت: آبی برای کنتراست بهتر با بافت‌ها، شفاف برای نظارت آسان.
لوازم جانبی: فورسپس‌های قفل‌دار و پانچ‌های چندسایز برای سوراخ‌کاری دقیق.
این مشخصات، رابردم را به سیستمی ایمن و کارآمد تبدیل می‌کند. مدل‌های حرفه‌ای عمر ۱۰۰-۲۰۰ پروسیجر دارند و در مقایسه با روش‌های سنتی مانند پنبه، کارایی بالاتری ارائه می‌دهند.

کاربردهای رابردم در دندانپزشکی

رابردم در طیف وسیعی از درمان‌ها به کار می‌رود:
ترمیم‌های کامپوزیت: ایزولاسیون برای جلوگیری از آلودگی و دستیابی به bond قوی‌تر.
اندودانتیکس: در کانال ریشه، برای کنترل خونریزی و دسترسی به apex بدون بزاق.
ترمیم‌های کلاس II و III: حفظ dryness برای polish صاف و دوام طولانی.
پروسیجرهای زیبایی: در بلیچینگ یا ونیرها، برای محافظت از لثه‌ها.

نحوه استفاده صحیح از رابردم

برای نصب موفق، مراحل زیر را دنبال کنید:
آماده‌سازی: دندان‌ها را پروفیلاکس کنید و سوراخ ورقه را با پانچ (اندازه متناسب با تاج) ایجاد نمایید.
نصب کلیپ: کلیپ بالدار را با فورسپس روی گردن دندان قرار دهید و ورقه را بکشید.
کشیدن ورقه: ورقه را از apical به coronal بکشید و روی فریم ثابت کنید؛ از floss برای هدایت استفاده کنید.
بررسی: ایزولاسیون را با اسپری آب تست کنید و ساکشن را آماده نمایید.

نگهداری و استریلیزاسیون

نگهداری نادرست می‌تواند ورقه‌ها را شکننده کند. توصیه‌های کلیدی:
پس از هر استفاده، فریم و کلیپ را با الکل ۷۰% تمیز کنید.
ورقه‌ها را در کیس‌های ضد رطوبت و دور از نور UV نگه دارید.
فریم و کلیپ را اتوکلاو در ۱۲۱ درجه سلسیوس به مدت ۱۵ دقیقه؛ ورقه‌ها یک‌بارمصرف هستند.
کلیپ‌ها را پس از ۵۰ استفاده تعویض نمایید.
طبق راهنمای FDI، ذخیره‌سازی مناسب عمر فریم را به ۵ سال می‌رساند. 

مزایا، چالش‌ها و نکات ایمنی

مزایای رابردم شامل ایزولاسیون کامل، افزایش دقت و کاهش استرس بیمار است. چالش‌هایی مانند مقاومت بیمار یا دشواری در دندان‌های مال‌اکلوژن وجود دارد که با تکنیک‌های پیشرفته حل می‌شود.

​​​​​​​نکات ایمنی:

برای بیماران آلرژیک، از نیتریل استفاده کنید.
همیشه از نازال بریثینگ نظارت کنید.
در صورت پارگی، فوراً تعویض نمایید.